अश्विनी नक्षत्र शांती: महत्त्व आणि आवश्यकता

अश्विनी नक्षत्र शांती: महत्त्व आणि आवश्यकताप्रस्तावना

भारतीय ज्योतिषशास्त्रानुसार, २७ नक्षत्रांपैकी अश्विनी हे पहिले नक्षत्र आहे. ¹ प्रत्येक नक्षत्राचे स्वतःचे वैशिष्ट्य आणि प्रभाव असतो, जो व्यक्तीच्या जीवनावर परिणाम करतो. अश्विनी नक्षत्रात जन्मलेल्या व्यक्तींसाठी ‘अश्विनी नक्षत्र शांती पूजा’ महत्त्वाची मानली जाते. या लेखात आपण ही शांती पूजा का केली जाते, याचे ज्योतिषशास्त्रीय आणि व्यावहारिक महत्त्व काय आहे, यावर सविस्तर चर्चा करणार आहोत.

अश्विनी नक्षत्राची ओळख आणि ‘गंडमूळ’ स्वरूप

अश्विनी नक्षत्र हे मेष राशीमध्ये येते आणि त्याचा स्वामी ग्रह केतू आहे. ¹ या नक्षत्राचे देव अश्विनीकुमार आहेत, जे देवांचे वैद्य म्हणून ओळखले जातात आणि आरोग्य व उपचारांशी संबंधित आहेत. ¹ ज्योतिषशास्त्रानुसार, अश्विनी, आश्लेषा, मघा, ज्येष्ठा, मूळ आणि रेवती ही सहा नक्षत्रे ‘गंडमूळ नक्षत्र’ किंवा ‘गंडांत नक्षत्र’ म्हणून ओळखली जातात. ³ ‘गंड’ म्हणजे गाठ आणि ‘मूळ’ म्हणजे आरंभ. जेथे एक राशी समाप्त होते आणि दुसरी राशी सुरू होते, किंवा जेथे एक नक्षत्र समाप्त होते आणि दुसरे नक्षत्र सुरू होते, त्या संधीकाळाला गंडांत म्हणतात. अश्विनी नक्षत्राच्या बाबतीत, मेष राशीचा आरंभ आणि अश्विनी नक्षत्राचा आरंभ एकाच वेळी होतो. ⁴ ही स्थिती एक प्रकारची खगोलीय ‘गाठ’ किंवा विशेष ऊर्जा निर्मिती दर्शवते, जी काहीवेळा अस्थिरता किंवा तीव्र परिणाम देऊ शकते. त्यामुळेच गंडमूळ नक्षत्रात जन्म घेणे साधारणपणे काही प्रमाणात त्रासदायक मानले जाते आणि अशा व्यक्तीच्या जीवनात नकारात्मक फळे येऊ शकतात किंवा अनेक अडचणींचा सामना करावा लागू शकतो. ³

अश्विनी नक्षत्र शांती पूजा का केली जाते?

अश्विनी नक्षत्र शांती पूजा करण्यामागे अनेक महत्त्वपूर्ण कारणे आहेत:

• गंडमूळ दोषाचे निवारण: अश्विनी नक्षत्र हे गंडमूळ नक्षत्रांपैकी एक असल्याने, या नक्षत्रात (विशेषतः पहिल्या चरणात) जन्म झाल्यास व्यक्तीला तसेच तिच्या कुटुंबीयांना काही प्रमाणात कष्ट, आरोग्याच्या समस्या, आर्थिक अस्थिरता किंवा जीवनात अनपेक्षित संघर्षांचा सामना करावा लागू शकतो. ³ ही शांती पूजा अशा अशुभ नक्षत्रांच्या प्रभावामुळे होणारे त्रास, पीडा आणि नकारात्मकता दूर करण्यासाठी केली जाते. ⁷
• आरोग्य आणि कल्याण: अश्विनीकुमार हे देवांचे वैद्य आहेत आणि ते आरोग्य, चिकित्सा व उपचारांशी संबंधित आहेत. ¹ त्यांच्या कृपेने शारीरिक आणि मानसिक आरोग्यात सुधारणा व्हावी, यासाठी अश्विनीकुमारांना प्रसन्न करून त्यांचे शुभाशीर्वाद प्राप्त करणे हा या पूजेचा एक मुख्य उद्देश आहे. ⁸ ही पूजा व्यक्तीला उत्तम आरोग्य, धनसंपदा आणि जीवनात सर्वांगीण समृद्धी प्राप्त करण्यास मदत करते. ⁷
• सकारात्मक ऊर्जेची वृद्धी: गंडमूळ नक्षत्रांमध्ये एक प्रकारची तीव्र ऊर्जा सामावलेली असते, जी सकारात्मक किंवा नकारात्मक कोणत्याही दिशेने प्रवाहित होऊ शकते. ⁴ नक्षत्र शांती पूजेचा उद्देश या तीव्र ऊर्जेला सकारात्मक दिशा देणे, तिचे संतुलन साधणे आणि संभाव्य नकारात्मक प्रभाव कमी करणे हा असतो. ⁸ ही पूजा केवळ दोष-निवारण पूजा नसून, ती एक प्रकारे व्यक्तीच्या जीवन-शक्तीला आणि कल्याणाला चालना देणारी पूजा आहे.
• जीवनातील अडथळे दूर करणे: या पूजेमुळे जीवनातील विविध अडथळे आणि संकटे दूर होऊन आत्मविश्वास वाढतो. ⁷ तसेच, ही पूजा व्यक्तीला भूतकाळातील नकारात्मक ओझ्यातून बाहेर काढून भविष्याकडे सकारात्मक दृष्टीने पाहण्यास मदत करते.
• नक्षत्राच्या चरणांनुसार फळे: अश्विनी नक्षत्राच्या वेगवेगळ्या चरणांमध्ये जन्म झाल्यास वेगवेगळी फळे मिळतात. उदाहरणार्थ, पहिल्या चरणात जन्म झाल्यास वडिलांसाठी कष्टदायक असू शकते, तर दुसऱ्या, तिसऱ्या आणि चौथ्या चरणात अनुक्रमे सुख-समृद्धी, उच्च पद आणि मान-सन्मान मिळण्याची शक्यता असते. ⁴ पहिल्या चरणात जन्म झाल्यास शांतीची अधिक गरज असू शकते, तर इतर चरणांमध्ये शांती पूजेचा उद्देश नकारात्मक प्रभाव कमी करण्यासोबतच सकारात्मक फळांमध्ये वृद्धी करणे हा असू शकतो.

अश्विनी नक्षत्र शांती पूजेची पद्धत (संक्षिप्त स्वरूप)

अश्विनी नक्षत्र शांती पूजा सामान्यतः खालील प्रमुख टप्प्यांमध्ये केली जाते:

• पूजेसाठी शुभ मुहूर्त: ही पूजा शक्यतो बालकाच्या जन्मानंतर २७ व्या दिवशी, जेव्हा चंद्र पुन्हा अश्विनी नक्षत्रात प्रवेश करतो, तेव्हा केली जाते. किंवा तज्ञ पुरोहितांच्या सल्ल्याने अन्य शुभ मुहूर्तावरही करता येते.
• संकल्प: यजमानाने पूजेचा संकल्प करणे, ज्यामध्ये पूजेचा उद्देश स्पष्ट केला जातो.
• देवता पूजन: यामध्ये गणेशाचे पूजन, मातृका पूजन, अश्विनीकुमारांचे (प्रधान देवता) पूजन, नवग्रह पूजन आणि शिवाचे पूजन केले जाते.
• प्रधान कलश स्थापना आणि देवता आवाहन: स्वस्तिक चिन्ह काढून किंवा नक्षत्र मंडल तयार करून त्यावर प्रधान कलशाची स्थापना केली जाते. ¹² मुख्य कलशावर अश्विनीकुमारांचे आणि त्यांच्या आजूबाजूच्या नक्षत्रांच्या देवतांचेही (पूषन आणि यम) आवाहन केले जाते.
• हवन/होम विधी: अग्नी प्रज्वलित करून विधिवत हवन केले जाते, ज्यामध्ये तूप, तीळ, जव आणि अश्विनी नक्षत्राशी संबंधित पवित्र समिधा व औषधी वनस्पतींची आहुती दिली जाते.

निष्कर्ष

अश्विनी नक्षत्र शांती पूजा ही केवळ एक पारंपरिक धार्मिक विधी नसून, व्यक्तीच्या जीवनातील नकारात्मक ऊर्जा आणि संभाव्य दोषांचे शमन करून सकारात्मक ऊर्जा, आरोग्य आणि कल्याणाची वृद्धी करण्याचा एक प्रभावी आध्यात्मिक उपाय आहे. ⁷ विशेषतः गंडमूळ नक्षत्रात जन्मलेल्या व्यक्तींसाठी ही पूजा अत्यंत महत्त्वाची ठरते. या पूजेच्या माध्यमातून व्यक्ती अश्विनीकुमारांच्या दैवी शक्तींशी आणि त्यांच्या आरोग्यदायी आशीर्वादांशी जोडली जाते, ज्यामुळे जीवनात सकारात्मक बदल अनुभवता येतात. कोणत्याही पूजेप्रमाणेच, ही पूजा देखील श्रद्धेने आणि जाणकार पुरोहितांच्या मार्गदर्शनाखाली करणे अधिक फलदायी ठरते.